Sual: Emr-i vaki ile birine bir şey yaptırmak uygun olur mu?
CEVAP
Emr-i vaki yapmak, bir işi oldu bittiye getirmek, karşı tarafı mecbur bırakarak, yapacağı işi onaylatmak demektir. Emr-i vaki yapılan kişi, o işten razı olmasa bile, kendisini o işi onaylamak zorunda hisseder. Hele emr-i vaki âmire yapılırsa, hiç uygun olmaz. Emr-i vaki olabilecek işlere birkaç örnek verelim:

1- Yolculuk için bilet alıp, (Şu iş için memlekete gitmek zorundayım. Bileti de aldım. Eğer izin verirseniz, memlekete gideceğim) demek.

2- Biri ile evlenmeye kesin karar verip, gerekli hazırlıkları da yaptıktan sonra, danışması gereken büyüğüne gidip de, (Falanca ile evlenmemiz gerekiyor. Siz de uygun görürseniz muradıma kavuşmak istiyorum) demek.

3- El öptürmeyen birisinin zorla elini öpmek.

4- İnternet üzerinde online olduğunu gördüğümüz ve meşgul olduğunu bildiğimiz bir büyüğümüze selam verip hal hatır sormak da emr-i vakiye girer. Onun zamanını çalmış oluruz. Bir şey sormamız gerekiyorsa, acil değilse mail ile sormalı, müsait olunca zaten cevap verir.

5- Bir kitabı yazıp âmirine, bastırayım mı demek. Bunun yerine, şu konuları içeren bir kitap hazırlamak uygun olur mu diye sormak gerekir. İzin almadan kitabı hazırladıktan sonra sormak, emr-i vakiye girer.

Sual: El öptürmek istemiyorum, ama bazı kimseler, emrivaki yaparak aniden elimi tutup öpüyorlar. Namahrem bir kimse, yine emrivaki ile tokalaşmak için elini uzatıyor veya bayram diye sarılıp öpüyor. Böyle emrivaki yapmak uygun mu?
CEVAP
Emrivaki, oldubittiye getirmektir. Zorlama ile bir işi yapmaya mecbur bırakmaktır. Bir kimse, elini veya yanağını öptürmek istemiyorsa, onu öpmeye çalışmak en azından edepsizlik olur, saygısızlık olur. Namahremle tokalaşmaya zorlamak da, böyledir.

Gencin biri, ihtiyar bir amcanın elini öpmeye zorluyordu. Genç olduğu için, elini büküp zorla öptü. Gence, (Niye zorla elimi öptün?) dedi. Genç, (Yaşlısın, saygıdan dolayı, mübarek bir amcanın elini öpmüş olmak için öptüm) dedi. İhtiyar amca, (Beni zorlamak saygısızlıktır. Üstelik beni cahil yerine koymak demektir. “Amca sen eli öpülecek adamsın ama değerini bilmiyorsun, onun için zorla öpüyorum” demektir bu. Beni cahil yerine koymak, istemediğim halde, isteğime zıt iş yapmak saygı mıdır, saygısızlık mıdır?) dedi. Bu olay, bir menkıbeyi hatırlattı:

Bir mürşid-i kâmilin talebelerinden biri, arkadaşları ile mürşidinin evine, sohbete katılır. Hocasının kimseye el öptürmediğini bilir. Bu genç, elini çekmesine fırsat vermeden, ani bir hareketle hocasının elini öper. Hocası bu emrivakiye üzülür. Oradaki iki talebeye emir verir; (Bunu iki kişi tutup kapının dışına bıraksın) buyurur. Emrivaki yapmanın saygısızlık olduğunu bildirir.

Bu menkıbe de gösteriyor ki, elini öptürmeyen kimselerin elini öpmeye çalışmamalı, tokalaşmak istemeyene el uzatmamalıdır.